Geïnspireerd door Charles Montesquieu

Het Montesquieu Instituut is een multifunctioneel onderzoeks- en onderwijsinstituut voor vergelijkende parlementaire geschiedenis en constitutionele ontwikkeling in Europa.

Het instituut is vernoemd naar Charles Montesquieu i (1689-1755), de Franse filosoof en grondlegger van de leer van de spreiding van de wetgevende, de uitvoerende en de rechtsprekende macht (de Trias Politica) over verschillende elkaar in evenwicht houdende staatsorganen.

'Ik zou willen nagaan hoe de drie machten (uitvoering, wetgeving en rechtspraak) zijn gespreid in alle gematigde staatsvormen die we kennen, en aan de hand daarvan de mate van vrijheid willen berekenen die in elk daarvan kan worden genoten'.

Zo schreef Montesquieu in zijn in 1748 gepubliceerde boek 'Over de geest van de wetten', dat hem tot in onze tijd beroemd zou maken.

Montesquieu beschreef in dit boek - naar onze tijd geredigeerd - een voor hem onmiskenbaar verband tussen de duurzame kwaliteit van een samenleving en een evenwichtige spreiding van de politieke functies binnen die samenleving. Daarbij moeten volgens hem de staatkundige bevoegdheden/machten zó over de groepen en organen in die samenleving worden verdeeld,

• - 

  dat de zorg, tijd en inspanning voor het verwerven van draagvlak voor het optreden van de overheid in balans zijn met de vereiste snelheid en daadkracht van dit optreden ('draagvlak - daadkracht-balans'; democratie versus effectiviteit; legitimiteit versus bestuurbaarheid)

• - 

  dat er van de betrokken groepen en organen een doenlijke inspanning wordt gevraagd (haalbaarheidsprincipe of doenlijkheidsprincipe)

• - 

  dat dreigend machtsmisbruik van de één altijd door de andere(n) kan worden afgestopt (principe van checks and balances)

Aldus het recept van Montesquieu voor het inrichten van een duurzame democratische samenleving, dat in belangrijke mate de inrichting van veel 'moderne' parlementaire democratieën heeft bepaald. Een recept, dat ons voor uitdagende vragen stelt: Is dit recept nog wel van deze tijd? Behoeft het wellicht bijstelling of aanvulling? En zijn er wellicht voor de tijd van nu betere recepten te bedenken? Of hebben we dit recept op sommige punten juist teveel uit het oog verloren?

Het Montesquieu Instituut stelt zich ten doel wetenschappers in binnen- en buitenland te prikkelen om naar het antwoord op vragen als deze op zoek te gaan.

Bijvoorbeeld door net als Montesquieu in andere landen van Europa te speuren naar gemeenschappelijke wortels, 'best practices', fouten en vergissingen en te bezien of deze ook in een andere (Europese) context van waarde zouden kunnen zijn.

Of door - eveneens als Montesquieu - terug te gaan in de tijd om in de ervaringen van het verleden vertrouwde en bewezen wegen te herkennen dan wel uit wat mis of minder goed ging inspiratie op te doen voor het inslaan van nieuwe wegen.