Einde EU-Grondwet: Amerikanen vrezen gevolgen voor economie en Midden-Oosten

De afwijzing van de Europese Grondwet door Frankrijk en Nederland leidt tot gemengde reacties in Amerika. Bij neoconservatieve denktanks heerst tevredenheid over de afwijzing omdat zij tegen een gecentraliseerd Europa zijn. Andere instituten verwachten echter negatieve gevolgen voor de economie, waar ook Amerika onder zal lijden. Daarnaast vrezen Amerikaanse bronnen dat de afwezigheid van een eensluidend Europees buitenlands beleid zal bijdragen tot onrust in het Midden-Oosten.

Amerikaanse regering verbaasd

Het Witte Huis heeft officieel geen commentaar geleverd op de Franse en Nederlandse referendumuitslag. In de wandelgangen heerst echter verbazing. Zo zag president Bush in de Europese Grondwet een Europees verlangen om zich nadrukkelijker als eenheid te manifesteren.

De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, Condoleezza Rice, had zelfs al verheugd geanticipeerd op de komst van een Europese minister van Buitenlandse Zaken. In de huidige situatie heeft zij drie gesprekspartners: eurocommissaris Benita Ferrero-Waldner i, EU-buitenlandcoördinator Javier Solana i, en de minister van het land dat EU-voorzitter is. In de nieuwe situatie zou alleen Solana zijn overgebleven als Europese minister van Buitenlandse Zaken.

Voor het buitenlands beleid van Amerika is de afwijzing vervelend, zeggen waarnemers. Het Brookings Institute verwacht dat de toetreding van Turkije vertraging zal oplopen. Ook bleek de afgelopen jaren dat de VS een verenigd Europa goed had kunnen gebruiken in Irak, terwijl Iran vatbaar bleek voor gecombineerde Europees-Amerikaanse druk. Het Centrum voor Strategische en Internationale Studies denkt daarom dat het Franse en Nederlandse 'nee' niet zal bijdragen aan stabiliteit in het Midden-Oosten.

Stagnerende economische groei met een weerslag op Amerika

Door het zinken van de Europese Grondwet ontstaat onzekerheid. Het Institute for International Economics (IIE) voorziet dat EU-landen gaan touwtrekken om het Stabiliteitspact. Ook zouden landen de Europese Centrale Bank onder druk kunnen zetten om de rente te veranderen. De Amerikaanse denktank verwacht dat dit de economische groei in Europa zal remmen, met negatieve gevolgen voor de Amerikaanse economie. Ook op handelsgebied acht het IIE toenemende fricties waarschijnlijk. Ten slotte is een stagnerende economische groei in Europa ook van invloed op het enorme tekort op de Amerikaanse betalingsbalans.

Volgens het IIE zal West-Europa moeten werken aan een versobering van zijn manier van leven, de ruime sociale voorzieningen en de maandenlange zomervakantie. Zonder economische groei zal dit "luie leventje" vanzelf uithollen, en dat proces zal niet prettig ogen, verwacht de denktank.

Onduidelijkheid blijft de komende jaren bestaan

De Franse en Nederlandse afwijzing van de Europese Grondwet zijn een symptoom van een Europa dat risico's mijdt en terugschrikt voor verandering, zegt het IIE. "Dit is misschien geen glibberig pad naar een catastrofe, maar wel een snelweg naar stagnatie".

Het Brookings Instituut verwacht dat de politieke crisis nog zeker tot 2007 zal duren, wanneer de presidentsverkiezingen in Frankrijk op de agenda staan. Verder constateren Amerikanen een amorf politiek landschap, waar "Europa" politieke partijen splijt en zwakke oppositiepartijen geen alternatief lijken te bieden.

Overigens zijn niet alle Amerikanen negatief. De neoconservatieve denktank American Enterprise Institute denkt dat het gevaar van een intern sterk en extern vijandig Europa is geweken. Een goede mix van economisch liberalisme en politiek nationalisme krijgt nu meer kans. Een woordvoerder meent dat sterke Brusselse instellingen de VS niet gunstig gezind zijn, omdat anti-Amerikanisme hun enige identiteit vormt.

Bron: De Tijd, 6 juni 2005