Ir. W. (Willem) Schermerhorn

Medeinitiatiefnemer van de Nederlandse Volksbeweging i en medeoprichter van de PvdA, die in opdracht van Wilhelmina in 1945 met Drees i een kabinet i formeerde waarvan hij minister-president werd. Na de verkiezingen van 1946 benoemd tot voorzitter van de Commissie-Generaal voor Nederlands-Indië om met de Indonesiërs te onderhandelen; een functie die hem veel smaad opleverde. Enige jaren Tweede Kamerlid en daarna teruggekeerd in de wetenschap. Als Eerste Kamerlid een gezaghebbend woordvoerder onderwijs en ontwikkelingssamenwerking. Nuchtere Noord-Hollandse boerenzoon die als Delfts geodetisch ingenieur een wereldvermaard geleerde werd door de introductie van fotogrammetrie in de luchtkartering. Was in de jaren dertig actief als voorzitter van 'Eenheid door Democratie'. In de bezettingstijd betrokken bij het hooglerarenverzet en gijzelaar in Sint-Michielsgestel. Pas tegen het eind van zijn leven kreeg hij de waardering die hij verdiende.

VDB, PvdA
functie(s) in de periode 1945-1963: lid Tweede Kamer, lid Eerste Kamer, minister-president, voorzitter commissie-generaal Nederlands-Indië

Inhoudsopgave van deze pagina:

1. Personalia
2. Partij/stroming
3. Hoofdfuncties/beroepen (9/10)
4. Partijpolitieke functies
5. Nevenfuncties (2/27)
6. Opleiding
7. Activiteiten
8. Wetenswaardigheden
9. Publicaties van/over
10. Familie/gezin
11. Uitgebreide versie

voornamen (roepnaam)
Willem (Willem)

geboorteplaats en -datum
Akersloot, 17 december 1894

overlijdensplaats en -datum
Haarlem, 10 maart 1977

begraafplaats en -datum
Stompetoren, 25 maart 1977 (rouwdienst)partij(en)

• - 

  Liberale Staatspartij "De Vrijheidsbond"
• - 

  VDB (Vrijzinnig-Democratische Bond), tot 9 februari 1946
• - 

  PvdA (Partij van de Arbeid), vanaf 9 februari 1946

• - 

  directeur particulier adviesbureau voor kartering, van 1921 tot 1931
• - 

  hoogleraar landmeetkunde, waterpassing en geodesie, Technische Hogeschool te Delft, van 7 september 1926 tot juni 1945 (door de Duitsers ontslagen in 1944)
• - 

  minister voor Algemene Oorlogsvoering van het Koninkrijk en minister-president, van 25 juni 1945 tot 3 juli 1946
• - 

  lid Tweede Kamer der Staten-Generaal, van 4 juni 1946 tot 16 september 1946
• - 

  voorzitter Commissie-Generaal voor Nederlandsch-Indië, van 16 september 1946 tot 15 november 1947 (werkzaamheden in augustus 1947 beëindigd, eervol ontslag bij K.B. van 17 oktober 1947)
• - 

  ambteloos, van 15 november 1947 tot 27 juli 1948
• - 

  lid Tweede Kamer der Staten-Generaal, van 27 juli 1948 tot 18 september 1951
• - 

  directeur ITC (International Training Center for Aerial Survey) te Delft, van 1 juli 1951 tot 1 januari 1964
• - 

  lid Eerste Kamer der Staten-Generaal, van 18 september 1951 tot 5 juni 1963

gevangenschap/internering
geïnterneerd gijzelaarskamp te Sint-Michielsgestel, van 4 mei 1942 tot 21 december 1943

(in)formateurschap(pen)

• - 

  kabinetsformateur, van 28 mei 1945 tot 24 juni 1945 (met W. Drees)

U ziet een selectie van de loopbaan. In de uitgebreide versie is de gehele loopbaan in te zien.

In de uitgebreide versie is een overzicht van partijpolitieke functies opgenomen.

• - 

  rector Instituut voor Luchtkartering en Aardkunde te Delft, tot 1965
• - 

  lid Rijkscommissie voor de Geodesie, omstreeks 1966

afgeleide functies, presidia etc. (2/3)

• - 

  voorzitter commissie van rapporteurs voor de begroting van Buitenlandse Zaken 1954 (Eerste Kamer der Staten-Generaal), van februari 1954 tot maart 1954
• - 

  lid Centrale Afdeling (Eerste Kamer der Staten-Generaal), van 8 januari 1957 tot 19 september 1957

U ziet een selectie van de nevenfuncties. In de uitgebreide versie is een overzicht van nevenfuncties in te zien.

In de uitgebreide versie is een overzicht van de opleiding(en) opgenomen.

als parlementariër

• - 

  Sprak in de Tweede Kamer vooral over zaken betreffende de Overzeese Rijksdelen
• - 

  Sprak in de Eerste Kamer met name over onderwijs en buitenlandse zaken (ontwikkelingssamenwerking); was onder meer woordvoerder bij de behandeling van de 'Mammoetwet' in 1963

als minister-president (3/8)

• - 

  Omringde zich als minister-president met enkele politieke ambtenaren, zoals Koos Vorrink, Piet Sanders en Hendrik Brugmans (de zgn. "Schermerboys")
• - 

  De door hem in 1945 ingestelde dienst "Oog en Oor" werd na ernstige kritiek uit de Tweede Kamer per 1 september 1946 opgeheven. De dienst moest inlichtingen inwinnen onder de bevolking over het reilen en zeilen van het bestuursapparaat.
• - 

  Tijdens zijn kabinetsperiode werd (april 1946) de Hoge-Veluweconferentie gehouden over de toekomst van Nederlands-Indië

als bewindspersoon (wetgeving)

• - 

  Bracht in 1945 samen met minister Beel de Wet regelen omtrent de voorlopige Staten-Generaal (Stb. F 241) tot stand (kamerstuk nr. 1)

U ziet een selectie van activiteiten. In de uitgebreide versie is het gehele overzicht van activiteiten in te zien.

algemeen (3/11)

• - 

  Behoorde in 1947/1948 tot de zgn. Nova Zembla-groep die zich verzette tegen militair optreden jegens de Republiek Indonesië
• - 

  Behoorde in december 1948 tot de zes leden die in de PvdA-fractie tegen het besluit tot een tweede politionele actie in Indonesië stemden
• - 

  Behoorde in 1966 tot de sympathisanten van Nieuw-Links

uit de privésfeer (3/4)

• - 

  Werd in 1936 door de KNILM uitgezonden naar Nieuw-Guinea voor Luchtcarteringswerkzaamheden en in 1937 adviseerde hij de Chinese Regering
• - 

  Zijn dochter Lieneke verleende hem tijdens de kabinetsformatie in 1945 hand- en spandiensten en was later met haar echtgenoot Barend van Dam een belangrijk klankbord voor hem
• - 

  Was zelf ongeschikt om, net als zijn vader, veehouder te worden, omdat hij als baby zijn rechterhand had verbrand

verkiezingen

• - 

  Werd in 1951 tot Eerste Kamerlid gekozen door Groep II: Gelderland, Overijssel, Groningen en Drenthe
• - 

  Werd in 1952 en 1956 gekozen door Groep III: Noord-Holland en Friesland

niet-aanvaarde politieke functies

• - 

  burgemeester van Amsterdam, 1946

pseudoniemen, bij-, koos- en schuilnamen
"Willem de prater" (bijnaam vanwege zijn vrijdagse radiopraatjes)

U ziet een selectie van wetenswaardigheden. In de uitgebreide versie is een overzicht van wetenswaardigheden opgenomen.

literatuur/documentatie (6/9)

• - 

  W. Baarda, "Levensbericht van Willem Schermerhorn (17 december 1894-10 maart 1977)", in: Jaarboek van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen 1977
• - 

  H.W. von der Dunk, "Schermerhorn, Willem (1894-1977)", in: Biografisch Woordenboek van Nederland, deel I, 530
• - 

  M. Campfens, "Schermerhorn, Willem", in: Biografisch Woordenboek van het Socialisme en de Arbeidersbeweging in Nederland, deel VI, 199
• - 

  Persoonlijkheden in het Koninkrijk der Nederlanden in woord en beeld (1938)
• - 

  H. Langeveld, "De man die in de put sprong. Willem Schermerhorn 1894-1977" (2014)
• - 

  F. Kok, "Van studievriend tot doodsvijand. Hoe de levens van Willem Schermerhorn en Anton Mussert elkaar kruisten", in: Jaarboek 2016, Historische Vereniging Delfia Batavorum

Biografisch Woordenboek(en)

• - 

  biografie opgenomen in het Biografisch Woordenboek van Nederland
• - 

  biografie opgenomen in het Biografisch Woordenboek van het Socialisme en de Arbeidersbeweging in Nederland

In de uitgebreide versie is een overzicht van publicaties opgenomen.

In de uitgebreide versie zijn, indien bekend, de familierelaties opgenomen.

Speciaal voor de verkiezingen voor de Tweede Kamer zijn de biografieën van alle kansrijke (volgens de peilingen) kandidaten in uitgebreide vorm raadpleegbaar op parlement.com.

Voor de overige ruim 5000 biografieën geldt het volgende:

In het digitale biografisch archief van de Stichting PDC, partner van het Montesquieu Instituut, is een uitgebreide versie aanwezig met bijvoorbeeld partijpolitieke functies, maatschappelijke nevenfuncties, parlementaire activiteiten, opleiding en wetenswaardigheden. Voorlopig is het beschikbaar stellen van uitgebreide biografieën, en/of daarop gebaseerde statistische gegevens, opgeschort. Wilt u een uitgebreide biografie inzien? Laat het ons weten als u daar belangstelling voor heeft.