Artikel 1: Gelijke behandeling en discriminatieverbod
Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld. Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht, handicap, seksuele gerichtheid of op welke grond dan ook, is niet toegestaan.
In andere talen:
Inhoudsopgave van deze pagina:
Artikel 1 gaat over het gelijkheidsbeginsel. Dit beginsel geeft aan wetgever, bestuur en rechters de opdracht om bij het stellen van regels of het nemen van beslissingen mensen in gelijke gevallen op een gelijke manier te behandelen.
Er behoeft echter geen sprake te zijn van een gelijk geval als er sprake is van een gerechtvaardigd verschil. Zo mogen er best eisen worden gesteld aan het opleidingsniveau van mensen om een bepaald beroep te mogen uitoefenen. Maar er mag geen onderscheid worden gemaakt op grond van bijvoorbeeld godsdienst of geslacht. Zo moeten mannen en vrouwen bijvoorbeeld wel evenveel verdienen als ze hetzelfde werk doen of werk dat heel erg vergelijkbaar is.
Discriminatie op basis van godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht, handicap, seksuele gerichtheid of op welke andere grond dan ook, is verboden. De woorden of op welke grond dan ook breiden het verbod van discriminatie tot andere dan de in dit artikel genoemde discriminatiegronden uit, denk aan leeftijd.
In de wet Algemene wet gelijke behandeling i is dit artikel nader uitgewerkt. In artikel 137 van het Wetboek van Strafrecht i staan bepalingen waarmee discriminatie kan worden bestraft.
Filmpje: wat is artikel 1 van de Grondwet en hoe werkt dit artikel? (Juni 2023)
In de eerste zin van artikel 1 is het gelijkheidsbeginsel opgenomen. In het gelijkheidsbeginsel ligt een opdracht besloten aan de wetgever, het bestuur en de rechter om bij het stellen van regels of het nemen van beslissingen in concrete gevallen alleen ter zake doende en gerechtvaardigde verschillen van de zich voordoende gevallen in aanmerking te nemen.
De tweede zin bepaalt dat discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht, of op welke grond dan ook, niet is toegestaan. De woorden of op welke grond dan ook breiden het verbod van discriminatie tot andere dan de in deze volzin genoemde discriminatiegronden uit.
Ter uitwerking van artikel 1 is de Algemene wet gelijke behandeling i tot stand gebracht. In artikel 137 van het Wetboek van Strafrecht i staan bepalingen over de stafbaarstelling van discriminatie.
In Nederland behandelen we iedereen op dezelfde manier. Natuurlijk alleen als de situaties hetzelfde zijn of heel veel op elkaar lijken. Discriminatie mag niet.
Uitleg
We behandelen iedereen op dezelfde manier. Dat is waar en ook weer niet helemaal. Het is bijvoorbeeld niet zo dat iedereen in Nederland hetzelfde salaris of pensioen moet krijgen. Maar mannen en vrouwen moeten bijvoorbeeld wel evenveel verdienen als ze hetzelfde werk doen of werk dat heel erg vergelijkbaar is. Daarom staat er in artikel 1 ook dat we wel gelijk behandelen, maar alleen als de situaties heel veel op elkaar lijken.
Op 10 juni 2010 maakten de Tweede Kamerleden Boris van der Ham i (D66), Naïma Azough i (GroenLinks) en Anja Timmer i (PvdA) een wetsvoorstel aanhangig de discriminatiegronden in artikel 1 i van de Grondwet uit te breiden. Het voorstel werd in december 2021 verdedigd door Alexander Hammelburg i (D66), Laura Bromet i (GroenLinks) en Habtamu de Hoop i (PvdA). Nadat de Tweede Kamer instemde met het voorstel boog de Eerste Kamer zich voor de tweede keer over de voorgestelde wijzigingen. Het voorstel werd op 17 januari 2023 aangenomen i. Op 22 februari 2023 is het voorstel verheven tot wet en in het Staatsblad gepubliceerd.
In 2008 heeft prof. dr. C.A.J.M. Kortmann een voorstel gedaan voor een "goede grondwet die inzichtelijk en bij de tijd is". Voor dit artikel deed hij de volgende suggestie:
lid 1. Nederland is een democratische rechtsstaat
lid 2. Nederland respecteert en waarborgt de menselijke waardigheid, de gelijkheid van allen voor de wet, de rechtszekerheid en de overige fundamentele rechtsbeginselen.
Alle Leden der Maatschappij hebben, zonder onderscheiding van geboorte, bezitting, stand, of rang, eene gelijke aanspraak op derzelver voordeelen.
Alle Leden der Maatschappij zijn gelijk voor de Wet zonder eenig onderscheid van rang of geboorte.
Het groote beginsel der Maatschappelijke Vrijheid bestaat daarin, dat de Wet gelijke Regten verzekere en gelijke Pligten oplegge aan alle Burgers, zonder onderscheid van rang of geboorte.
Het groot beginzel der Maatschappelijke Vrijheid bestaat daarin, dat de Wet gelijke Regten verzekere en gelijke Pligten oplegge aan alle Burgers, zonder onderscheid van rang of geboorte.
Alle Privilegiën in het Stuk van Belastingen blijven vernietigd.
Allen die zich op het grondgebied van het Rijk bevinden, hetzij ingezetenen of vreemdelingen, hebben gelijke aanspraak op bescherming van persoon en goederen.
Allen die zich op het grondgebied van het Rijk bevinden, hetzij ingezetenen of vreemdelingen, hebben gelijke aanspraak op bescherming van persoon en goederen.
De wet regelt de toelating en de uitzetting van vreemdelingen, en de algemeene voorwaarden, op welke ten aanzien van hunne uitlevering verdragen met vreemde Mogendheden kunnen worden gesloten.
Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld. Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht of op welke grond dan ook, is niet toegestaan.
Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld. Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht, handicap, seksuele gerichtheid of op welke grond dan ook, is niet toegestaan.