Dr. D. (Dirk) Bos

Voorman van de vrijzinnig-democraten en in de jaren 1913-1916 leider van de vrijzinnige concentratie, het samenwerkingsverband met de drie liberale partijen. Onderwijzer, bankier en handelaar uit Oost-Groningen. Actief op velerlei maatschappelijke terreinen (onder andere het onderwijs, de middenstand en de kunsten). Vooraanstaand vrijzinnig-democratisch Tweede Kamerlid. Volgde in 1913 Drucker i op als politiek leider van de VDB. Zijn poging in 1913 om een kabinet te vormen, waarvan ook sociaaldemocraten deel uitmaakten, strandde op de weigering van de SDAP. Als voorzitter van de Bevredigingscommissie i speelde hij een belangrijke rol bij de wijziging van het onderwijshoofdstuk in de Grondwet. Overleed echter vóór hij de resultaten daarvan kon zien.

VDB
functie(s) in de periode 1901-1916: lid Tweede Kamer, fractievoorzitter TK

Inhoudsopgave van deze pagina:

1. Personalia
2. Partij/stroming
3. Hoofdfuncties/beroepen (6/7)
4. Partijpolitieke functies
5. Nevenfuncties (2/21)
6. Opleiding
7. Activiteiten
8. Wetenswaardigheden
9. Publicaties van/over
10. Familie/gezin
11. Uitgebreide versie

voornamen (roepnaam)
Dirk (Dirk)

geboorteplaats en -datum
Groningen, 13 september 1862

overlijdensplaats en -datum
's-Gravenhage, 6 mei 1916partij(en)

• - 

  Liberale Unie, tot februari 1901
• - 

  VDB (Vrijzinnig-Democratische Bond), vanaf 17 maart 1901 (medeoprichter)

• - 

  mededirecteur Nederlandsche Hypotheekbank te Veendam, vanaf 1890 (medeoprichter samen met zwager J.N.F. Wilkens)
• - 

  firmant groothandel in koffie en thee "O. de Wiljes" te Winschoten, vanaf 1893
• - 

  lid gemeenteraad van Winschoten, van februari 1893 tot 5 juni 1907
• - 

  schoolopziener, arrondissement Winschoten, van 16 oktober 1895 tot 1 januari 1901
• - 

  lid Tweede Kamer der Staten-Generaal, van 17 september 1901 tot 6 mei 1916 (voor het kiesdistrict Winschoten)
• - 

  fractievoorzitter VDB Tweede Kamer der Staten-Generaal, van 29 juni 1913 tot 6 mei 1916

(in)formateurschap(pen)

• - 

  kabinetsformateur, van 11 juli 1913 tot 25 juli 1913 (poging mislukt)

U ziet een selectie van de loopbaan. In de uitgebreide versie is de gehele loopbaan in te zien.

In de uitgebreide versie is een overzicht van partijpolitieke functies opgenomen.

• - 

  voorzitter Centrale Commissie voor ontwikkeling en ontspanning der gemobiliseerde troepen, van september 1914 tot 1916
• - 

  voorzitter Staatscommissie ter voorbereiding van een belasting op oorlogswinst, van oktober 1915 tot 23 februari 1916

afgeleide functies, presidia etc. (2/13)

• - 

  lid Centrale Afdeling (Tweede Kamer der Staten-Generaal), van september 1914 tot november 1914
• - 

  lid Centrale Afdeling (Tweede Kamer der Staten-Generaal), van september 1915 tot november 1915

U ziet een selectie van de nevenfuncties. In de uitgebreide versie is een overzicht van nevenfuncties in te zien.

In de uitgebreide versie is een overzicht van de opleiding(en) opgenomen.

als parlementariër

• - 

  Sprak in de Tweede Kamer vooral over onderwijs, financiën, sociale en economische zaken. Ook koloniale zaken werden voor 1905 en na 1915 vaak aan hem toevertrouwd
• - 

  Pleitte in 1901 voor het instellen van een onderzoekscommissie die de samenhang tussen de verschillende vormen van onderwijs in kaart moest brengen
• - 

  Diende in 1916 een initiatiefwetsvoorstel in inzake een heffing van een buitengewone belasting ter dekking van oorlogsuitgaven; dit voorstel werd door de Tweede Kamer verworpen

opvallend stemgedrag (0/1)

In de uitgebreide versie is een overzicht van opvallend stemgedrag opgenomen.

algemeen

• - 

  Slaagde in 1913 niet in formatie van een links kabinet door weigering van de SDAP

uit de privésfeer

• - 

  Was medeoprichter vereniging "Het Vrije Ruilverkeer", 1896

verkiezingen (3/5)

• - 

  Versloeg in 1905 J.F. Heemskerk (arp)
• - 

  Versloeg in 1909 J.F. Heemskerk (arp) na herstemming
• - 

  Werd in 1913 in de districten Winschoten en Groningen gekozen en nam zitting voor Winschoten. Versloeg in Winschoten L.M. Hermans (sdap) na herstemming en in Groningen G.W. Sannes (sdap), eveneens na herstemming.

U ziet een selectie van wetenswaardigheden. In de uitgebreide versie is een overzicht van wetenswaardigheden opgenomen.

literatuur/documentatie

• - 

  C.K. Elout, "De Heeren in Den Haag" (2e reeks, 1909), 50
• - 

  P.J. Oud, "Het Jongste Verleden", deel I, 38-39
• - 

  E. van Raalte, "Dr. D. Bos, leven en werken van een Nederlands staatsman" (1962)
• - 

  P. Hoekman, "Bos, Dirk", in: Biografisch Woordenboek van het Socialisme en de Arbeidersbeweging in Nederland, deel VIII, 7
• - 

  W.R.H. Koops, "Bos, Dirk (1862-1916)", in: Biografisch Woordenboek van Nederland, deel II, 51
• - 

  Onze Afgevaardigden, 1901, 1905, 1909 en 1913

Biografisch Woordenboek(en)

• - 

  biografie opgenomen in het Biografisch Woordenboek van Nederland
• - 

  biografie opgenomen in het Biografisch Woordenboek van het Socialisme en de Arbeidersbeweging in Nederland

archivalia
archief-Bos, Nationaal Archief (inventaris W. Visser, 1956)

In de uitgebreide versie zijn, indien bekend, de familierelaties opgenomen.

Speciaal voor de verkiezingen voor de Tweede Kamer zijn de biografieën van alle kansrijke (volgens de peilingen) kandidaten in uitgebreide vorm raadpleegbaar op parlement.com.

Voor de overige ruim 5000 biografieën geldt het volgende:

In het digitale biografisch archief van de Stichting PDC, partner van het Montesquieu Instituut, is een uitgebreide versie aanwezig met bijvoorbeeld partijpolitieke functies, maatschappelijke nevenfuncties, parlementaire activiteiten, opleiding en wetenswaardigheden. Voorlopig is het beschikbaar stellen van uitgebreide biografieën, en/of daarop gebaseerde statistische gegevens, opgeschort. Wilt u een uitgebreide biografie inzien? Laat het ons weten als u daar belangstelling voor heeft.